Verslag geschreven door Peter
Op zondagmiddag 17 oktober 2021 bezocht een aantal CVEG-ers het Ecodorp aan het Klein Rondeel in Boekel. Dit dorp omvat 36 woningen en ligt in een net nieuwgebouwde wijk van Boekel met voornamelijk luxe energieneutrale woningen. Hun website en Facebookpagina bevatten veel basisinformatie en op YouTube zijn ook films ervan te vinden, zodat ik me hier beperk tot de zelf opgedane indrukken die voor ons als CVEG relevant zijn. Het Ecodorp organiseert iedere derde zondag van de maand rondleidingen, zodat je er ook zelf nog kunt gaan kijken.
Initiatiefnemers Ad Vlems en Monique Vissers ontvingen ons met veel enthousiasme. Professionele bezoekers zoals architecten, woningcorporaties en ambtenaren lopen de deur plat. Ad heeft dan ook letterlijk een dagtaak aan publiciteit en het onderhouden van de externe relaties. Ditmaal werden ongeveer twintig aanwezigen rondgeleid door het Ecodorp, waarna nog gesprekken volgden met bewoners in het gemeenschapshuis.
Het Ecodorp is een coöperatie, ontstaan uit een initiatief dat ruim twaalf jaar geleden begon. Er werd eerst een proefwoning gebouwd in De Kleine Aarde in Boxtel waarbij diverse bouwvormen konden worden uitgeprobeerd. De daar opgedane inzichten zijn verwerkt in de 36 nu opgeleverde sociale huurwoningen. Die zijn gebouwd in drie cirkels, omdat de initiatiefnemers ervan overtuigd zijn dat die geometrische vorm zorgt voor rust en evenwicht bij de bewoners. Iedere cirkel bevat kleinere (53 m2) en grotere (86m2) woningen en ook telkens twee zorgwoningen. Daarnaast worden er twee boomhutten gebouwd, waarin gasten het leven in een ecodorp enkele dagen zelf van dichtbij kunnen ervaren. Ook komt er een kunstenaarswoning, waarin iedere drie maanden een andere artist in residence kan logeren die tevens een bijdrage aan het ecodorp achterlaat.
Naast het terrein van 1,2 hectare waarop de woningen staan bevindt zich een klimaat-adaptieve voedseltuin. De 0,8 ha daarvan wordt nu nog gepacht, maar zal later ook worden aangekocht. Op den duur moet deze tuin 60% van het voedsel voor de bewoners gaan leveren. Twee varkens in bruikleen bekommeren zich om het onkruid en groene afval. Rondom de woningen komen ruim vijftig bomen, geschonken door een Europese organisatie. Daarnaast worden er nog een zwemvijver met strandje en allerhande speeltoestellen aangelegd.
De op zandgrond gebouwde woningen rusten op stalen balken, waarop een ecovriendelijke vorm van cementvrij beton is aangebracht. Voor de isolatie zorgt een laag van 60 cm vederlichte klontjes, gemaakt uit een afvalproduct van hergebruikt glas. Dit materiaal is volgeblazen met stikstof en daardoor niet gevoelig voor vocht of corrosie en goed isolerend. De 60 cm dikke wanden zijn van zeer goed isolerende gips-hennepvezel, gevat in houtskelet. De buitenwanden worden bekleed met gestoomd duurzaam hout. Daarop wordt een milieuvriendelijke lak aangebracht, omdat dit vrolijker is dan de grijze kleur die het hout op den duur krijgt. Van binnen zijn bekende technieken toegepast zoals isolatie met gerecycled spijkerbroekenstof, leemstuc op wanden, houten vloeren en gehuurde duurzame keukens van Chainable. De woningen zijn aangesloten op het waterleidingnet maar voor besproeiing, wasmachines en toiletten wordt regenwater gebruikt dat wordt opgevangen in enorme tanks. Een helofytenfilter en andere natuurlijke filters zorgen ervoor dat het eigen afvalwater gezuiverd in de bodem kan worden geloosd. Het waterschap is hier zo enthousiast over dat Ecodorp Boekel toestemming kreeg om tijdens een eventuele periode van grote droogte water uit de bodem op te pompen voor beregening. Een uitgekiend en computergestuurd luchtbehandelingssysteem zorgt in de woningen voor een zeer gezond leefklimaat.
Het hele project kostte ongeveer tien miljoen, deels gefinancierd met een hypotheek van de Duitse GLS-bank. Daarnaast kon ruim een kwart van de kosten worden gedekt uit allerlei subsidies, onder meer van de Europese Unie. Bij de EU is er veel belangstelling voor het Brabantse experiment, dat aan veel (zo niet alle) Sustainable Development Goals van de VN tegemoetkomt.
Een van de meest opmerkelijke aspecten aan het Boekel-experiment is de energievoorziening. Er liggen ongeveer 1.200 zonnepanelen op de daken, waarvan de energie deels wordt gebruikt voor de elektriciteitsvoorziening in de woningen. Een deel van die woningen heeft naast normale 230V stopcontacten een ingebouwd 12-volts gelijkstroomnet voor bijv. verlichting met LED-lampen, computers en het opladen van apparatuur. Wanneer de gelijkstroom van de zonnepanelen niet meer hoeft te worden omgezet in 230V wisselstroom wordt per omzetting 8% aan rendement bespaard.
Echt vernieuwend is dat het overschot aan opgewekte energie wordt opgeslagen in een reusachtige accu van enkele meters doorsnede, gebaseerd op zeer innovatieve en milieuvriendelijke techniek. De opgewekte stroom wordt namelijk met leidingen door een maalsel van metalen afvalmateriaal geleid, dat daardoor kan opwarmen tot 450 graden Celsius. Die geïsoleerd opgeslagen warmte kan in een koude periode worden afgegeven aan de boilers die in de technische ruimte van ieder van de drie woningcirkels zijn aangebracht. Van daaruit worden de woningen verwarmd. Dit is een autonoom systeem met hoog rendement en zeer goedkoop bovendien. Er wordt hierdoor immers geen opgewekte stroom tegen laag tarief aan de energiemaatschappij geleverd, die in de winter tegen hoog tarief zou moeten worden teruggekocht. Deze toepassing is zo vernieuwend en veelbelovend, dat de EU het met 2,5 miljoen subsidieert.
Ecodorp Boekel heeft nadrukkelijk als missie om zichzelf te presenteren aan de buitenwereld. Het is een levend bewijs dat een andere manier van wonen en leven niet alleen mogelijk, maar ook heel plezierig is. Wonen in dit Ecodorp, waar de woningen zeer recent zijn opgeleverd, kost op dit moment ongeveer twee dagen per week aan werk en betrokkenheid. Wat je daarvoor terugkrijgt naast een mooie woning is ‘leven in het kwadraat’, zodat de Boekelaars het noemen. Het is een intensieve maar ook een heel mooie ervaring, en er zijn allerlei manieren en afspraken bedacht om het samenleven in goede banen te leiden.
